تسهیلگری سازمانی

تسهیلگری، معماری خردجمعی

سخن گفتن از تسهیلگری، بدون درک ارزش و ضرورت خردجمعی (Collective Intelligence)، معنای ناقصی خواهد داشت.

خردجمعی (Collective Intelligence) توانایی یک گروه برای اندیشیدن، تصمیم‌گیری، و حل مسئله به‌گونه‌ای مؤثرتر از مجموع توانمندی‌های فردی اعضای آن گروه است.

پژوهش مشهور MIT (Woolley et al., 2010) نشان داد که:
گروه‌هایی با مهارت‌های اجتماعی بالا، توزیع متعادل مشارکت و حساسیت نسبت به یکدیگر، سطح بالاتری از خردجمعی را تجربه می‌کنند – صرف‌نظر از IQ افراد.

در جهانی پیچیده، پرسرعت و چند‌وجهی، پاسخ به چالش‌های سازمانی دیگر در ذهن یک مدیر، یک کارشناس یا یک تیم خاص پنهان نیست. آن‌چه می‌تواند مسئله‌های پیچیده را باز کند، نه «فکر یک فرد» بلکه خِرد یک جمع است؛ آن هم زمانی که این خرد، ساختارمند، شنیده‌شده، پردازش‌شده و هماهنگ باشد.

«هیچ‌کس به‌تنهایی به اندازه همه‌ی ما با هم باهوش نیست.»
— Ken Blanchard

علیرغم ارزش بالقوه، خردجمعی در بسیاری از سازمان‌ها دچار اختلال یا خاموشی است؛ دلایل متفاوتی برای این مساله می توان متصور بود. از عجله در رسیدن به نتیجه به‌جای شنیدن فرآیند، غلبه صداهای پرنفوذ و سکوت دیگران، چالش در فرهنگ سازمانی و ضعف در حوزه کار تیمی منتج به ترس از ابراز نظر متفاوت،ساختارهای جلسه ناکارآمد یا هدایت‌شده تا حتی بازی قدرت در رده های بالاتر سازمان.

چرا تسهیلگری در سازمان‌ها ضرورت دارد؟

1. پیچیدگی محیطی و تصمیمات گروهی:
   سازمان‌ها در مواجهه با موضوعات چندبُعدی، نیازمند گفت‌وگوهای بین‌بخشی و تصمیم‌گیری مشارکتی هستند.
2. کاهش اعتماد، گفت‌وگو و مشارکت کارکنان:
   تسهیلگر به‌عنوان «بی‌طرف ساختاردهنده» به فضا امنیت و کارآمدی می‌بخشد.
3. مواجهه با تغییر و تحولات سازمانی:
   در شرایط ادغام، تغییر ساختار یا بازآفرینی ارزش‌ها، نقش تسهیلگر در هم‌راستاسازی دیدگاه‌ها حیاتی است.
4. حل تعارض‌های مزمن یا پیچیده:
   تسهیلگر فضایی برای شنیدن، پردازش و یافتن زبان مشترک فراهم می‌کند.

تعریف تسهیلگری سازمانی

تسهیلگری سازمانی هنر و مهارت طراحی و هدایت فرآیندهای گروهی است به‌گونه‌ای که همکاری، گفتگو، حل مسئله و تصمیم‌گیری مؤثر در درون سازمان افزایش یابد.

تعریف از International Association of Facilitators (IAF):
"Facilitation is the art of enabling groups to work collaboratively and effectively by guiding the process, while the content remains the responsibility of the group."

ترجمه فارسی:
«تسهیلگری، هنر توانمندسازی گروه‌ها برای همکاری مؤثر است، از طریق هدایت فرآیند، بدون مداخله در محتوای تصمیمات گروه.»

تسهیلگر مثل کاتالیزور در واکنش شیمیایی عمل می‌کند:

• بدون مداخله در محتوای واکنش،
• شرایط را برای سرعت گرفتن، هم‌راستا شدن و کارایی بیشتر فرآیند فراهم می‌سازد.

نقش‌ها و شایستگی‌های تسهیلگر

نقش	شرح
طراحی فرآیند	خلق ساختار مناسب گفتگو، تصمیم‌گیری یا همکاری
مدیریت فضا	مراقبت از پویایی، زمان، تنش‌ها، انرژی و ایمنی روانی
بی‌طرفی محتوا	عدم جانبداری نسبت به موضوعات و ذی‌نفعان
تسهیل تفاهم	کمک به ترجمه دیدگاه‌های مختلف و ساخت پل ارتباطی
حمایت از تصمیمات جمعی	پایش قدرت، صداهای خاموش، و گسترش مشارکت

نمونه کاربردهای تسهیلگری سازمانی

اینجاست که تسهیلگر وارد می‌شود؛ نه به‌عنوان متخصص موضوع، بلکه به‌عنوان طراح فضا، معمار فرآیند و کاتالیزور بی‌طرف خرد جمعی.
نقش او این نیست که "چه بگویید"، بلکه این است که کمک کند "همه بتوانند بگویند" و "همدیگر را بشنوند" تا بتوانند باهم بفهمند، خلق کنند و تصمیم بگیرند.

نتایج ملموس استفاده از تسهیلگری سازمانی