Roma logo
فهرست بستن
تعدیل نیروی انسانی

تعدیل نیروی انسانی

چارچوب بین‌المللی تصمیم‌گیری برای تعدیل نیروی انسانی

واژه تعدیل نیروی انسانی، خواه ناخواه با هیجانات ناخوشایند همراه است. هر چند عملی غیرانسانی به شمار می رود اما در فضای کسب و کار و بخصوص در بحرانها، گاهی گریزناپذیر است. اما موضوع اولا این است که همیشه در راس اقدامات مواجهه با بحران نیست و ثانیا انجام آن هم اصول و ملاحظاتی دارد. به مرور با هم به این مقوله می پردازیم و در اولین گام یک مدل عملیاتی برای تصمیم گیری در مقاله ای به قلم جناب آقای دکتر مجتبی ناهید به شما تقدیم می شود.

دکتر مجتبی ناهید دکتر مجتبی ناهید
4دقیقه
01 مهر 1404

چارچوب بین‌المللی تصمیم‌گیری برای تعدیل نیروی انسانی

در دنیای پویای امروز، سازمان‌ها تحت تأثیر نوسانات اقتصادی، تحولات فناوری، تغییرات بازار و الزامات قانونی، ناگزیر به بازنگری در ساختار نیروی انسانی خود هستند. تعدیل نیروی انسانی به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین و حساس‌ترین تصمیمات مدیریتی، نیازمند رویکردی نظام‌مند، شفاف و مبتنی بر شواهد است. چارچوب‌های بین‌المللی تصمیم‌گیری در این حوزه، بر ترکیبی از معیارهای اقتصادی، عملیاتی، اجتماعی و اخلاقی استوار بوده و تلاش می‌کنند ضمن حفظ رقابت‌پذیری سازمان، از تبعات منفی بر سرمایه انسانی و تصویر برند بکاهند. این چارچوب‌ها مجموعه‌ای از اصول، فرآیندها و شاخص‌های ارزیابی را ارائه می‌دهند که به مدیران امکان می‌دهد تصمیمات تعدیلی را به شکلی منصفانه، هماهنگ با قوانین محلی و استانداردهای جهانی، و با کمترین آسیب به سازمان و کارکنان اتخاذ کنند.

مرحله 1: ارزیابی ضرورت تعدیل آیا واقعاً باید تعدیل کنیم؟

شاخصابزار تحلیلمعیار جهانی
زیان عملیاتیصورت‌های مالی۱۵٪ > زیان ۳ فصل متوالی
نسبت هزینه پرسنلی به درآمدتحلیل هزینه‌هادر صنایع تولیدی > ۳۰٪
تغییر استراتژیتحلیل PESTEL + SWOTخروج از بازار، ادغام، دیجیتالی‌سازی
ظرفیت مازادتحلیل بهره‌وری + ظرفیت ظرفیت بلااستفاده > ۲۰٪
گزینه‌های جایگزینتحلیل سناریوکاهش ساعات، بازآموزی، اشتراک شغل، انتقال داخلی

طبق  سازمان جهانی کار و بانک جهانی، تعدیل باید آخرین گزینه باشد و تنها پس از بررسی و مستندسازی تمام راهکارهای جایگزین انجام شود.

مرحله 2: طراحی معیارهای انتخاب منصفانه و غیرتبعیض‌آمیز

اصلتوضیحابزار
شفافیتمعیارها باید از پیش اعلام شونداطلاع‌رسانی رسمی
عینیتبر اساس عملکرد، مهارت، و نیاز سازمانماتریس عملکرد-پتانسیل
عدم تبعیضمنع انتخاب بر اساس سن، جنسیت، قومیت، عضویت اتحادیهبررسی حقوقی و اخلاقی
مشارکتمشورت با نمایندگان کارکنانجلسات سه‌جانبه (مدیران، منابع انسانی، نمایندگان کارکنان)

مرحله ۳: تحلیل منابع انسانی و نقش‌ها

هدف: شناسایی دقیق نقش‌های قابل حذف با کمترین آسیب به عملکرد سازمان

شاخصابزارمعیار
عملکرد فردیKPI، OKR، ارزیابی 360 درجهزیر 60٪ هدف در ۳ دوره متوالی
پتانسیل رشدماتریس -box9عملکرد پایین + پتانسیل پایین
تکرار نقشتحلیل RACI + ساختار سازمانینقش‌های با هم‌پوشانی بالا
ریسک جایگزینیتحلیل بحرانی بودن نقشنقش‌های غیرکلیدی با جایگزینی آسان
هزینه سرانهتحلیل هزینه-فایدههزینه بالا نسبت به خروجی

 مرحله ۴: طراحی برنامه تعدیل

بر اساس راهنمای IFC و ILO، یک برنامه تعدیل باید شامل موارد زیر باشد:

  1. تحلیل اولیه و مستندسازی دلایل تعدیل
  2. تشکیل کمیته تعدیل با حضور ذی‌نفعان
  3. تعیین معیارهای انتخاب و مستندسازی آن‌ها
  4. برنامه‌ریزی برای مشاوره با کارکنان و اتحادیه‌ها
  5. برنامه‌ریزی برای پرداخت مزایای پایان کار و حمایت‌های مالی
  6. برنامه‌ریزی برای کمک به کارکنان تعدیل‌شده
  7. مکانیسم رسیدگی به شکایات و اعتراضات احتمالی کارکنان تعدیل شده و یا سایر کارکنان

 مرحله ۵: ارزیابی پیامدهای انسانی، اجتماعی و سازمانی

بُعدابزاراقدام پیشنهادی
روانینظرسنجی eNPS، جلسات بازخوردمشاوره روانی، جلسات گروهی
فرهنگیتحلیل فرهنگ سازمانیگفت‌وگوی سازمانی، شفاف‌سازی
اجتماعیتحلیل اثرات اجتماعیهمکاری با کارفرمایان محلی برای جذب مجدد
حقوقیمشاوره حقوقی، قوانین کار ملیرعایت کامل الزامات قانونی و مستندسازی

 مرحله ۶: اجرای سیستماتیک و انسانی

گامابزارنکته کلیدی
اطلاع‌رسانیالگوی ارتباطیشفاف، همدلانه، تدریجی
مستندسازیفرم‌های تصمیم‌گیریقابل دفاع در مراجع قانونی
حمایتبسته‌های حمایتیآموزش مجدد، مشاوره شغلی، کمک مالی
ارزیابی پس از اجرادرس‌آموخته‌هابهبود فرآیند برای آینده

مرحله ۷: مدل تصمیم‌گیری چندمعیاره  

بُعدوزن (مثال)امتیاز (۱ -۵)حاصل‌ضرب وزن و امتیاز
فشار مالی۳۵٪  
ناکارآمدی منابع انسانی۲۰٪  
ریسک فرهنگی۲۰٪  
آمادگی برای حمایت۲۵٪  
جمع کل۱۰۰٪  

اگر امتیاز نهایی  بزرگتر از ۳ باشد، تعدیل می‌تواند موجه باشد، مشروط به رعایت اصول اخلاقی و قانونی مندرج در مرحله۴.

منابع بین‌المللی پیشنهادی

منبعتوضیح
ILO/IFC Guidelinesراهنمای جامع برای تعدیل مسئولانه
World Bank Good Practice Noteطراحی برنامه تعدیل با مشارکت ذی‌نفعان
ICSC HR Frameworkچارچوب استراتژیک منابع انسانی سازمان ملل
SIHRM Framework – Emeraldمدل‌های ترکیبی برای تصمیم‌گیری منابع انسانی در سطح جهانی

یک مثال

اطلاعات پایه سازمان

فیلدتوضیح
نام سازمان
صنعتتولیدی / خدماتی / فناوری / ...
تعداد کل کارکنان
درآمد سالانه
هزینه پرسنلی سالانه
سود/زیان عملیاتی
ظرفیت استفاده‌شدهدرصد استفاده واقعی از ظرفیت تولید یا خدمات

این داده‌ها به‌صورت خودکار در تحلیل‌های بعدی استفاده می‌شوند.

تحلیل ضرورت تعدیل  (مرحله اول)

شاخصمقدار واردشدهآستانه هشدار
زیان عملیاتی-۱۲٪> -۱۵٪
نسبت نقدینگی۰.۸< ۰.۳
هزینه پرسنلی / درآمد۴۲٪> ۳۵٪
ظرفیت بلااستفاده۲۵٪> ۲۰٪
گزینه‌های جایگزین بررسی شده؟بله / خیر

در پایان این مرحله، یک شاخص کلی «فشار تعدیل» محاسبه می‌شود (مثلاً 3.8 از 5).

ارزیابی نقش‌ها و کارکنان (مرحله دوم)

نام فردواحدعملکرد (۱-۵)پتانسیل (۱-۵)هزینه سرانهتکرار نقش؟بحرانی بودن نقشامتیاز تعدیل
علی رضاییمالی۲ ۲بالابلهکم۴.۲
سارا احمدیمنابع انسانی۴۵متوسطخیربالا۱.۱

امتیاز تعدیل بر اساس فرمولی ترکیبی محاسبه می‌شود. افراد با امتیاز > 3.5 در معرض تعدیل قرار می‌گیرند.

 ارزیابی پیامدهای انسانی و حقوقی  (مرحله سوم)

بُعدوضعیت فعلیاقدام پیشنهادیوضعیت اقدام
روانیاضطراب بالامشاوره روانی گروهیدر حال اجرا
فرهنگیبی‌اعتمادی متوسطجلسات شفاف‌سازیبرنامه‌ریزی‌شده
حقوقیرعایت کامل قانون کارمستندسازی اخطارهاانجام‌شده
اجتماعینگرانی خانواده‌هابسته حمایتی خروجدر حال طراحی

مدل تصمیم‌گیری نهایی  (مرحله چهارم)

بُعدوزنامتیاز (1–5)حاصل‌ضرب
فشار مالی۳۵٪۴۱.۲
ناکارآمدی منابع انسانی۲۰٪۳۰.۷۵
ریسک فرهنگی۲۰٪۲۰.۴
آمادگی برای حمایت۲۵٪۵۱.۲۵
جمع کل۱۰۰٪۳.۶ / ۵

اگر امتیاز نهایی بزرگتر از ۳ باشد، تعدیل موجه است. در غیر این صورت، توصیه به بازنگری. که در این مثال ۳.۶ است پس می توان تعدیل را موجه دانست.

دکتر مجتبی ناهید

مجتبی ناهید متولد سال ۱۳۵۷ در تهران با تحصیلات دکتری کارآفرینی گرایش سازمانی که ۲۴ سال تجربه کاری در ۱۲ صنعت متفاوت دارد. او مولف ۳ عنوان کتاب و ۴۳ مقاله علمی است. داور فصلنامه های تخصصی مدیریت است و مشاور منابع انسانی و مدیریت در شرکت های کوچک و متوسط بوده و هست.

“بیشتر برام بگو”…

26 مرداد 1404
4دقیقه

مقاله ای کوتاه در باب گفتن و شنفتن، عنصری ضروری که پایه شکل گیری روابط است. در تمام زمانها به روابط اجتماعی برای شنیدن و شنیده شدن نیاز داریم.و امروز بیشتر. برای خوب گفتگو کردن به پرسیدن و بعد شنیدن نیاز داریم. در کنار معرفی یک ابزار عمیق برای کمک به همه ما در این راستا، خالق آن از دل با شما سخن می گوید، امید که بر دل نیز بنشیند. او می گوید: "دنیای شنیدن و پرسشگری، سفری‌ست درونی، اول به سرزمین خودمان و بعد به سرزمین‌های دوردستی که گاه با ما فرسنگ‌ها در فاصله‌اند و تنها مرز مشترک‌مان انسان بودن است و گاه تنهایی و جستجوگری."

روما

روما

روما شرکت آموزشی مشاوره ای در حوزه توسعه سرمایه انسانی با سابقه یک دهه فعالیت در صنایع مختلف و در فضای بخش خصوصی کسب و کار ایران است. اعضای ما مطالبی را با شما به اشتراک می گذارند. برای اطلاعات بیشتر، همراهی و ارائه هر توضیح مورد نیاز با ما تماس بگیرید.

فروپاشی اعتماد

12 مرداد 1404
4دقیقه

مقاله‌ی «فروپاشی اعتماد»، اعتماد را صرفاً به‌عنوان یک احساس بین‌فردی بررسی نمی‌کند، بلکه آن را نیرویی ساختاری می‌داند که روابط، سازمان‌ها و جوامع را در کنار هم نگه می‌دارد. این مقاله نقش اعتماد به‌عنوان زیرساختی برای همکاری و پیشرفت را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد چه رخ می‌دهد وقتی این بنیان در سطوح جهانی، نهادی، سازمانی و فردی فرو می‌ریزد. مقاله هشدار می‌دهد که فرسایش اعتماد تنها یک مشکل اجتماعی یا سیاسی نیست، بلکه مسئله‌ای هستی‌شناختی است. نویسنده با معرفی مفهوم "سوءنیت" به‌عنوان عامل اصلی این بحران، توضیح می‌دهد که چگونه ناهماهنگی میان ارزش‌ها و اعمال منجر به فروپاشی اعتماد در افراد و سیستم‌ها می‌شود. سوءنیت باعث گسستگی، ترس و بی‌انگیزگی در تمامی سطوح تعامل انسانی می‌شود. با وجود عمق این بحران، مقاله بازسازی اعتماد را ممکن می‌داند—از طریق نیت‌مندی، هم‌راستایی و یکپارچگی. این بازسازی نیازمند شفافیت سیستماتیک، پاسخ‌گویی پیوسته و احیای اعتماد به خود است که لنگرگاه اصالت درونی انسان است. در نهایت، اعتماد به‌عنوان هم شرط و هم نتیجه‌ی یکپارچگی سیستم‌ها معرفی می‌شود و راهی برای عبور از وضعیت بیمارگونه به سوی امکان‌پذیری و تحول نشان می‌دهد—تحولی که با انتخاب‌های روزمره‌ی افراد برای رفتار صادقانه و مسئولانه آغاز می‌شود. این مقاله بخشی از کتاب آینده‌ی اشکان تشویر با عنوان «پایداری و یکپارچگی سیستماتیک» است که هنوز در حال نگارش است و در آن، پویایی اعتماد به‌عنوان نیرویی ساختاری و پایه‌ای برای پایداری اصیل بررسی می‌شود.

اشکان تشویر

اشکان تشویر

اشکان تشویر نویسنده و فیلسوفی چندرشته‌ای است که به خاطر آثار همواره در حال تکاملش که حوزه های فلسفه، کسب و کار، فناوری و پتانسیل انسانی را به هم پیوند می‌دهد، توجه زیادی را به خود جلب کرده است. چارچوب‌ها، نظریه‌ها و کتاب‌های او به افراد و سازمان‌ها در درک و مواجهه و مدیریت آشفتگی، رنج و فروپاشی اجتماعی که در جهان در حال رخ دادن است، کمک می‌کند.

چگونه همدلی خود را در زمان‌های سخت حفظ کنید

30 تیر 1404
4دقیقه

روزهای سخت در کشور ما فراوان و پایان ناپدیر به نظر می رسند و ما گویی بنا نیست از مقطع حساس کنونی گذر کنیم. در دنیا نیز تجربیات روزهای سخت در روزهایی نظیر پاندمی کووید یا رکود بزرگ وجود داشته است و روانشناس صنعتی و سازمانی و متخصص حوزه های مرتبط برای چنین روزهایی تحقیق و تجربه زیسته دارند. یکی از مهم ترین مهارتهای ضروری رهبران در چنین روزهایی در این مقاله ارائه می شود.

مجلۀ کسب‌وکار هاروارد

مجلۀ کسب‌وکار هاروارد

مجلۀ کسب‌وکار هاروارد با همت نشر نوین به فارسی نیز ارائه گردیده است .اگر مدیر کسب‌وکار یا استارتاپی هستید یا در حوزه‌های مختلفی همچون حسابداری، مالی و اقتصاد، منابع انسانی، بازاریابی و فروش و حتی محصول و نرم‌افزار مشغول به کار هستید، خواندن مقالات آن پنجرۀ جدیدی به روی شما خواهد گشود.

ادیسه رهبری

30 تیر 1404
4دقیقه

در خصوص تغییر نگرش در رهبری و مدیریت سازمانی در ایران بسیار گفته و خواهیم گفت. اما این کار فرآیند آسانی نیست. بخشی از آن در عمل شامل تفویض اختیار و واگذاری قدرت و تصمیم گیری است که بجز توانمندسازی افراد، نیاز به تمرکز بر شخص مدیرعامل یا رهبر سازمان دارد. این تحول یک سفر است که همسفر هم نیاز دارد. در این مقاله در تحقیقی فرآیند بررسی و توصیه هایی برای رهبران ارائه شده است.

روما

روما

روما شرکت آموزشی مشاوره ای در حوزه توسعه سرمایه انسانی با سابقه یک دهه فعالیت در صنایع مختلف و در فضای بخش خصوصی کسب و کار ایران است. اعضای ما مطالبی را با شما به اشتراک می گذارند. برای اطلاعات بیشتر، همراهی و ارائه هر توضیح مورد نیاز با ما تماس بگیرید.

رشد و توسعه فردی مسیری است که با همراهی و هدایت حرفه‌ای معنا پیدا می‌کند. در گروه روما، ما با بیش از یک دهه تجربه در حوزه آموزش، مشاوره، کوچینگ،برگزاری رویداد و ارائه محتوا همراه شما در این مسیر هستیم.